Τα παραμύθια των παιδικών μας χρόνων, τελείωναν με τον πρίγκιπα να παντρεύεται την αγαπημένη του. «Κι έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα!», μας τόνιζαν στο τέλος της αφήγησης.
Η αλήθεια είναι πως ποτέ δεν μας εξήγησαν πού στηρίζεται η πεποίθηση ότι εμείς ζούμε καλύτερα. Αλλά ούτε ποτέ αμφισβητήσαμε ότι το παραμυθένιο ζευγάρι έζησε καλά.
Μέχρι που μεγαλώσαμε αρκετά και διαπιστώσαμε ότι η πραγματικότητα διαφέρει από την εξιδανικευμένη εικόνα των παραμυθιών. Καμιά οικογένεια δεν ταυτίζεται με την ατσαλάκωτη εικόνα της απόλυτης οικογενειακής αρμονίας. Στην πραγματικότητα όλα τα ζευγάρια τσακώνονται, ακόμη κι εκείνα που αγαπιούνται πολύ. Αυτό είναι αναπόφευκτο, αν αναλογιστεί κανείς το πλήθος των πιέσεων που δέχεται η οικογένεια στη διάρκεια της λειτουργίας της: Εξωτερικές πιέσεις, αλλά και εσωτερικές, καθώς η οικογένεια στην εξελικτική της πορεία περνάει πολλές μεταβατικές φάσεις (π.χ. γέννηση ενός παιδιού). Τότε τα μέλη της καλούνται να προσαρμοστούν επανακαθορίζοντας το ρόλο τους και χαράσσοντας νέες γραμμές διαφοροποίησης.
Όταν οι συγκρούσεις ωφελούν
Σε πολλές περιπτώσεις οι συγκρούσεις αποτελούν αφετηρία ώστε να επανακαθοριστούν τα όρια και να συνεχίσει να λειτουργεί η οικογένεια κάτω από το πρίσμα της νέας πραγματικότητας. Η εμφάνιση του προβλήματος οδηγεί σε διαπραγματεύσεις μέσω των οποίων προωθείται η προσαρμοστικότητα των μελών της. Η σύγκρουση αντιμετωπίζεται θετικά, με αμοιβαίο σεβασμό, αυτοέλεγχο, κατανόηση και διάθεση συμβιβασμού, χωρίς να υπάρχει παράλληλα η πίκρα της παραίτησης.
Το παιδί που βλέπει τους γονείς του να επιλύουν έτσι τα προβλήματά τους, όχι μόνο νιώθει συναισθηματική ασφάλεια, αλλά κι εισπράττει ένα πολύτιμο μάθημα ζωής. Μαθαίνει πώς να συνυπάρχει με τους άλλους, τόσο στα εύκολα όσο και στα δύσκολα. Αυξάνει τις οπτικές του γωνίες κι αντιλαμβάνεται τους πολλαπλούς τρόπους αντιμετώπισης ενός προβλήματος. Τέλος, προχωρά ένα βήμα παραπέρα, ώστε να μην εστιάζει στο πρόβλημα, αλλά στην προσπάθεια για την αρμονική του λύση. Αυτό το μοντέλο το αναπαράγει στις δικές του σχέσεις, κερδίζοντας έτσι μια υγιή κοινωνική ένταξη.
Όταν χάνεται το μέτρο
Κάποιες φορές οι φυσιολογικές συγκρούσεις μεταξύ των γονέων παίρνουν άλλες διαστάσεις: Οι γονείς καυγαδίζουν μπροστά στο παιδί, χωρίς να νοιάζονται να διατηρήσουν τους κανόνες αλληλοσεβασμού. Χρησιμοποιούν λόγια σκληρά, προσβλητικά που, παρότι συνήθως δεν απευθύνονται στο παιδί, το πληγώνουν βαθύτατα. Άλλοτε αφήνουν ανάμεσά τους να αιωρείται ένα κλίμα σιωπηλής εχθρότητας, που αμέσως γίνεται αντιληπτό από το παιδί.
Εκτός από τη φυσική δυσφορία που προκαλούν αυτές οι καταστάσεις, δημιουργούν συναισθηματικά προβλήματα στο παιδί: Ο κόσμος του γίνεται ασταθής, εμφανίζει άγχος που εκδηλώνεται και σωματικά (π.χ. δυσκολεύεται να κοιμηθεί), η αυτοπεποίθησή του κλονίζεται, νιώθει ανασφάλεια και φόβο εγκατάλειψης, αποκτά λανθασμένο πρότυπο σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο σχετίζονται οι άνθρωποι.
Τα παιδιά δεν είναι παιχνίδια!
Όταν οι γονείς κακοποιούν συναισθηματικά ο ένας τον άλλον, ταυτόχρονα κακοποιούν και το παιδί τους. Η βία, λεκτική ή σωματική, τραυματίζει την παιδική ψυχή. Πολλές φορές το παιδί επιρρίπτει ευθύνες στον εαυτό του γι' αυτό που συμβαίνει. Άλλοτε, προσπαθεί να παίξει το ρόλο του παρηγορητή και να προσφέρει στήριξη στο γονιό του, αντιστρέφοντας τους φυσιολογικούς ρόλους.
Κυρίως όμως καλείται να παλέψει με αντικρουόμενα συναισθήματα, αγάπης για το γονιό αλλά και μίσους για τη συμπεριφορά του. Εύλογο είναι μια τέτοια κατάσταση να του δημιουργεί άγχος, κρίσεις πανικού, μείωση της σχολικής επίδοσης και της ικανότητας κοινωνικής προσαρμογής. Ως επακόλουθο, μπορεί το παιδί να αποσυρθεί κοινωνικά είτε μέσω της απομόνωσης, είτε μέσω της παραβατικότητας.
«Χτίζει σπίτια η ομόνοια, τα γκρεμίζει η διχόνοια», λέει σοφά ο λαός. Η ομόνοια δεν διατηρείται όταν κρύβουμε τα προβλήματα κάτω απ’ το χαλί, αλλά όταν τ’ αντιμετωπίζουμε με ευθύτητα και ρεαλισμό, με αυτοσυγκράτηση και διάθεση για την επίλυσή τους. Ας αναλογιστούμε το δικό μας μερίδιο ευθύνης κι ας τραβήξουμε το δάχτυλο απ’ την σκανδάλη, «σπάζοντας» τον εγωισμό μας όπου χρειάζεται.
Ο χαρακτήρας του παιδιού αρχίζει να διαμορφώνεται μέσα από τις καταστάσεις που βιώνει στην οικογένειά του. Βασική ευθύνη μας ως γονείς είναι να φερόμαστε ώριμα, βάζοντας σωστές προτεραιότητες κι έχοντας την επίγνωση ότι δίνουμε με την εικόνα μας το πρότυπο του ενήλικα στο οποίο θέλουμε να εξελιχθεί το παιδί μας.
Γεωργία Λάττα
Νηπιαγωγός / Eιδική Παιδαγωγός / Συγγραφέας
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου